Buraya nasıl gelindi?
Coğrafi konumu nedeniyle Türkiye, Suriye krizinden bağımsız göçmen kavşağı durumundaydı. Ancak 2011’de başlayan Suriye krizi, mevcut soruna yerlerinden edilen insanların baskısını ekledi. Türkiye, sınırlarına dayanan insanlara kapılarını açarak kamplar kursa da, bir çok mülteci ve göçmen pek çok yoldan Avrupa’ya geçmeye devam etti. Türkiye’nin üzerindeki yükü hafifletmek ve Avrupa’ya geçişi düzenli hale getirmek üzere 15 ve 29 Kasım 2015’te iki zirve düzenlendi. Bu zirvelerden şu kararlar çıktı:
Türkiye’nin iş gücü piyasasını Suriyelilere açması.
Yeni vize gerekliliklerinin getirilmesi.
Sahil Güvenlik ve Emniyet’in bilgi paylaşımının geliştirilmesi.
AB’nin 3 milyar euroluk proje bazlı yardımı.
Vize serbestisi çalışmaları ve 17. faslın açılması.
Yunanistan’a göçmenlerin geri kabulü.
Türk karasularında yakalananların geri alınması.
18 Mart Mutabakatı
2016’da ise, Türkiye-AB zirvesi sonrası kamuoyunda, “Göçmen Mutabakatı” olarak da anılan metin çıktı. Hem Türkiye’nin desteklenmesi hem de düzensiz göçün sona erdirilmesi için üzerinde anlaşma sağlanan maddeler şunlar oldu:
20 Mart 2016’dan itibaren Yunan adalarına geçen tüm göçmenler Türkiye’ye iade edilecek. Adalara ulaşan göçmenler, kayıt altına alııp başvuruları BM Mülteciler Yüksek Komiserliği ile işbirliği içinde, işleme konulacak. Kabul edilmeyenler Türkiye’ye iade edilecek.
1’e 1 formülü: Yunan adalarından Türkiye’ye iade edilen her bir Suriyeli için Türkiye’den bir diğer Suriyeli AB’ye yerleştirilecek.
Türkiye, AB’ye yönelen yeni göç güzergahları oluşumunu engelleyecek. Deniz ve karada her türlü tedbiri alacak.
Düzensiz geçişler bitince AB üyelerinin Gönüllü İnsani Kabul Planı devreye sokulacak.
2016 Haziran sonuna kadar kıstaslar karşılanırsa Türkiye lehine vize kolaylığı ve vize muafiyeti değerlendirilecek.
AB, Türkiye için Sığınmacı Mali İmkanı kapsamında başlangıç olarak 3 milyar euronun ödenmesini hızlandıracak. 2018’in sonuna kadar da 3 milyar euroluk ilave bir fonu devreye sokacak.
2018’de Brüksel’de düzenlenen zirvede de AB liderleri göçmen başvurularının değerlendirilmesi için ortak merkezlerin kurulmasına karar verdi. İkinci 3 milyar euro’luk dilim de onaylandı.
Sözler tutulmadı
2015’ten 2020’ye uzanan süreçte, Türkiye iç gücü piyasasını Suriyelilere açmak, eğitim ve sağlık güvencesi sağlanması gibi konularda adımlar attı.
İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, AB ve Yunanistan’ın mutabakatı uygulama ve kaçak göçmenlerin Türkiye’ye iade işlemlerini tamamlamadaki başarısızlıkları sebebiyle, 4 yılda sadece 2 bin 94 kaçak göçmenin geri alındığını söyledi.
Ancak süreç içerisinde AB’ye dönük en önemli eleştiri, vadedilen mali yardımların zamanında ulaştırılmaması oldu. Avrupa Komisyonu, Aralık 2019’da toplam 6 milyar euro bütçenin, 4,3 milyar euronun uygun görülen 95 projeye taahhüt edildiğini, bunun da 2,7 milyar euroluk bölümünün ödendiğini açıkladı. Komisyona göre; 1,7 milyondan fazla mülteci bu projelerden faydalandı. Türkiye’de yaklaşık 4 milyondan fazla Suriyeli bulunuyor.
Bu arada vize serbestisi ve katılım müzakereleri alanında da hiçbir ilerleme kaydedilmedi. Gönüllü kabul uygulaması ve Türkiye’nin güvenli bölge önerisine destek verilmedi.
Ve kapılar açıldı
Türkiye, İdlib’de yaşanan son gelişmelerden sonra kapıları açtı. Diplomatik kaynaklar, Türkiye’nin geçici koruma uygulamasının devam ettiğini ancak artık mültecilerin Türkiye’den ayrılmasının engellenmediğini belirterek, politika değişikliği yapıldığını ifade ediyor. AB tarafından verilen sözler tutulmadan da bu politikanın değişmeyeceği vurgulanıyor.


Devami...