Türkçe dili ile ilgili eğitim alınmaya başlandığı zamandan beri her yerde sıklıkla eş anlamlı kelimelere rastlanır. Eş anlamlı kelimeler birbiri ile yanı anlama gelen kelimelerdir. Bir cümle içerisinde eş anlamlısı olan bir kelimenin kendisi yerine eş anlamlısı olan diğer kelime yazılabilir. Kelimelerin anlamları aynı olacağı için cümlenin anlamını değiştirmezler.
Eş Anlamlı Kelimeler Nelerdir?
Anlam olarak aynı anlamı karşılayan, anlam olarak birbirlerinin yerini tutabilen, yazılış olarak farklı yazılan, söyleniş olarak farklı söylenen fakat anlam olarak aynı karşılığı bulan kelimeler eş anlamlı kelimelerdir. Eş anlamlı kelimeler yerine “anlamdaş” ifadesi de kullanılabilir. Eş anlam ilişkisi olan kelimeler genel olarak farklı bir dilden Türkçeye geçmiş olan kelimeler ile Türkçe olan kelimeler arasında oluşmaktadır.
Örnek verilmek gerekirse “besin” ile anlamdaş olan kelime “gıda” sözcüğüdür. Besin kelimesi ve gıda kelimesi farklı şekillerde yazılıp, farklı şekillerde okunmasına rağmen aynı varlığı karşılamaktadırlar. İki sözcükte yenilen bir yiyecek, yenilen bir madde anlamını karşılar. Bu sebeple besin ve gıda sözcükleri birbirleri ile eş anlamlı olan sözcüklerdir.
Bir kelimenin başka bir kelime ile eş anlamlı olması cümle içerisinde kullanıldığı anlama göre farklılık gösterebilmektedir. Bazı kelimeler cümle içerisinde kendi anlamı değil de yakın anlamlı ya da farklı anlamlı olan şekilde kullanılabilir. Böyle bir kullanımda sözcüğün kendi anlamında kullanılan eş anlamlı kelime olsa dahi cümle içerisindeki anlamı farklılaştığı için eş anlamlı olarak sayılmazlar. Örneğin;
Çocuk kafasını sertçe çarptığından dolayı kafası kanadı. (Bu cümlede kafa ile baş kelimesi eş anlamlıdır)
Çocukta zehir gibi kafa var. (Bu cümlede kafa kelimesi zeka anlamında kullanıldığı için, baş kelimesi ile eş anlamlı sayılmazlar)
Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler Listesi (TDK Sözlük)
Eş anlamlı olan sözcükler TDK sözlüğünde belirtilmiştir. Eş anlamlı sözcükler listesinde yer alan sözcüklerin cümle içerisinde kullanım örneklerini birlikte inceleyelim.
Ana gibi yar olmaz.
Anne gibi yar olmaz. ( İki cümlede kullanılan anne ve ana kelimeleri eş anlamlı kelimelerdir)
Çocuk koşarken düşüp kafasını çarptı.
Çocuk koşarken düşüp başını çarptı. (iki cümlede de kullanılan baş ve kafa kelimeleri eş anlamlı kelimelerdir)
Ecem’in dolabı neredeyse tamamen siyah kıyafetlerle dolu.
Eskiden okullarda kara tahtalar bulunurdu. (Siyah ile kara kelimeleri birbirlerinin eş anlamlısıdır)
Türkiye’de çok sayıda doğa harikası yerler bulunuyor.
Birçok tabiat parkı ziyaretçilerini bekliyor. (Cümlelerde yer alan tabiat ve doğa kelimeleri eş anlamlı olan kelimelerdir)
Anı defterim birçok hikaye ile dolu.
Eski hatıra defterlerimi karıştırdım geçen gün. (Hatıra ve anı kelimeleri eş anlamlı olan kelimelerdir)
Yaptığın bu şeylere bir türlü anlam veremedim.
Neydi şimdi bütün bunların manası? (Cümleler içindeki anlam ve mana kelimeleri eş anlamlı olan kelimelerdir)
Yarın sabah sekizde büroda buluşacağız.
Sabahtan akşama kadar ofiste çalıştım. (Cümlelerde yer alan büro ve ofis kelimeleri eş anlamlı olan kelimelerdir)
Korktuğu çehresinden anlaşılıyordu.
Küçük kızın yüzü o kadar güzel ve masumdu ki dayanamadım, cebimde kalan son para ile çikolata alıp hediye ettim. (Cümle içerisinde kullanılmış olan yüz ve çehre kelimeleri eş anlamlı olan kelimelerdir)


Devami...