Cümleler bir yargı bildiren kelime ve kelime gruplarıdır. Bir başka ifade ile cümleyi tek bir kelime oluşturabileceği gibi, bir cümleyi birden fazla kelimede oluşturabilir. Birçok sözcük kelime özelliği gösterebilir. Oluşan her bir cümlenin ise bir anlamı bulunur.
Cümlede Anlam Nedir?
Tek bir kelimenin bir cümle belirteceğine örnek verelim; “güzelsin” , “yaşıyorum” kelimeleri tek başlarına bire cümledir. Bir yargı bildiren her çekimli fiil yalnız başına bir cümle olabilir. “ birçok kelimenin bir araya gelmesi ile de cümle oluşur. Birkaç kelimenin bir araya gelerek cümle oluşturabilmeleri için yüklem gereklidir. Ayrıca diğer cümle öğelerinin bir araya gelmeleri gerekmektedir. Cümle bu şekilde hem yapısal hem de anlamsal bütünlüğünü oluşturur. Aynı zamanda farklı anlamlar barındırır. Tanım cümlesi, üslup, öznel yargı, nesnel yargı gibi birçok anlam barındırır.
Cümlede Anlam Konu Anlatımı ve cümle İçerisinde Örnekleri
Tanım cümleleri: Bir kavramı veya bir varlığı benzerlerinden ayıran özellikleri ile anlatan cümlelerdir. Bu amaç ile bir şeyin ne olduğunu anlatan cümleler tanım cümleleridir. “Bu kimdir? Bu nedir?” Sorularına cevap verir. Örneğin; “Kelime, dilin anlamlı olan en küçük parçasıdır” cümlesi tanım cümlesidir.
Üslup cümleleri: Bir sanatçının eserini oluşturduğu tarz o sanatın üslubudur. Yazarın anlatım şekli, dili kullanış biçimini yansıtan cümleler üslup cümlesidir. Örneğin; “ Yaşar Kemal, İnce Memed romanında Çukurova gerçeklerini özlü ve sade bir anlatım ile dile getirmiştir” cümlesi üslup cümlesidir.
Karşılaştırma cümleleri: Bir kavram ya da bir düşünceyi daha anlaşılır hale getirebilmek için bu düşünceyi farklı düşünceler ya da kavramlar ile değerlendiren cümlelerdir. İki düşünce ya da iki kavramın ortak olmayan yönlerinin ele alınması ile elde edilen cümlelerdir. Örneğin; “Melike’nin saçı Merve’nin saçı kadar uzun” cümlesi bir karşılaştırma cümlesidir.
Öznel yargı cümleleri: Kişiden kişiye doğruluğu, yanlışlığı değişebilen ve kanıtlanamaz olan cümlelerdir. Örneğin; “dünyadaki en güzel renk yeşildir” bu cümle bir öznel yargı cümlesidir.
Nesnel yargı cümleleri: Kişiden kişiye doğruluğu, yanlışlığı değişebilen ve kanıtlanabilir bilgi içeren cümlelerdir. Örneğin; “kışın havalar soğuk olur” cümlesi nesnel yargı cümlesidir.
Değerlendirme cümleleri: Bir olayın, bir durumun, sanatçının ya da eserin iyi- kötü ya da olumlu – olumsuz yönlerini ortaya koyan cümlelerdir. Örneğin; “yazarın bu öyküsü de çok güzeldi” cümlesi değerlendirme cümlesidir.
Koşul cümleleri: Bir fiilin ya da bir durumun gerçekleşmesi için gereken koşulların bildirildiği cümlelerdir. Örneğin; “eğer azimle çalışırsan sınavı kazanırsın” cümlesi bir koşul cümlesidir.
Neden – sonuç cümleleri: Bir fiilin hangi amaç ile hangi nedenden yapıldığını anlatan cümlelerdir. Örneğin; “Emre hastalandığı için okula gitmedi” cümlesi neden – sonuç cümlesidir.
Doğrudan ve dolaylı anlatım cümleleri: Bir cümleyi değiştirmeden aktaran cümleler doğrudan, değişikler ile anlatan cümleler ise dolaylı anlatım cümleleridir. Örneğin; “öğretmen ‘yarın erken gel’ dedi” cümlesi doğrudan, “öğretmen yarın daha erken gelmemi söyledi” cümlesi dolaylı anlatım cümleleridir.
Betimleme cümleleri: Bir nesnenin, kişinin, manzaranın ayırt edici olan niteliklerini anlatan cümlelerdir. Örneğin; “uzun boylu, esmer, tatlı bir çocuktu” cümlesi betimleme cümlesidir.
Varsayım cümleleri: Gerçekleşmeyen bir fiilin, olayın gerçekleşmiş şekilde varsayıldığı cümlelerdir. Örneğin; “tut ki şu anda İstanbul’dayız” cümlesi varsayım cümlesidir.


Devami...