Ünlem işaret (!), seslenme cümleleri, duygu ve düşünceleri anlatan cümlelerde kullanılan noktala işareti olarak kabul edilmektedir. Ünlem işaretinin olduğu cümleler daha baskındır.
Ünlem İşareti (!) Nedir?
Duygu ve düşünceleri, seslenme sözlerini ve şaşkınlığı ifade eden cümlelerde kullanılan noktalama işaretine ünlem işareti adı verilmektedir. Kullanım alanı ve kullanım şekli oldukça detaylıdır. Cümlede kastedilen duyguya göre ünlem işareti eklenebilir. Örneğin "Dışarı çık." cümlesi sakin ve normal duyguyla söylenmiştir. Ancak "Dışarı çık!" cümlesi kızgın söylenmiştir. Burada duyguyu ünlem vermektedir.
Ünlem işareti (!) kendinden önceki cümleye bitişik yazılan bir noktalama işaretidir. Ayrıca diğer noktalama işaretleri gibi kendinden sonra gelen kelime kendisinden ayrı yazılmaktadır.
Ünlem işaretinden sonra cümle büyük harfle başlamaktadır. Kendisinden sonra büyük harfle başlanan noktalama işaretlerinden biri olduğunu söylemek mümkündür. Bazı istisnai durumlarda ünlem parantez ile belirtilmektedir. Bu noktada yazım kuralı değişebilir.
Ünlem İşareti (!) Görevleri Nelerdir?
Ünlem işareti cümlede birçok görevde kullanılan bir noktalama işaretidir:

  1. Sevinç, kıvanç, acı, korku, heyecan, endişe, şaşma gibi duyguları bildiren cümlelerin sonuna eklenmektedir.
  2. Uyarı sözleri, seslenme ve hitap bildiren sözlerden sonra kullanılmaktadır. Kendisinden sonra büyük harfle cümleye devam edilmek zorundadır.
  3. Alay etmek ve iğnelemek amacıyla kurulan kinayeli cümlelerden sonra ünlem işareti kullanılmaktadır. Bu cümlelerde kimi zaman ünlem parantez içinde aktarılmaktadır.
  4. Vay, oh, bre, ah, vay canına gibi ünlem bildiren ifadelerden sonra ünlem işareti kullanılmaktadır. Bu ifadeler cümlede duyguyu yansıtmaktadır. Bu ifadeden sonra ünlem kullanılırsa cümleye büyük harfle başlanır. Ünlem yerine virgül kullanılırsa virgülden sonra küçük harfle devam edilir. Ünlem ise bu durumda cümlenin sonunda yerini alır.

Ünlem İşareti (!) Kullanım Alanları ve İlgili Cümleler

  1. Sevinç, kıvanç, kızgınlık, korku, heyecan gibi duyguları bildiren cümlelerin sonuna ünlem işareti eklenmektedir. Bu cümleler, kimi zaman o cümleyi kuran kişinin vermek istediği duyguya göre şekillenmektedir. Örneğin:

Gitme. ( Bu cümleyi kuran kişi normal bir duyguyla kurduğu için ünlem kullanılmamıştır.)
Gitme! (Bu cümleyi kuran kişi sesine duygu katmıştır.)
- Ne mutlu Türk'üm diyene!
- Beyim gül olmaz ki bu mevsimde!
- Seni görmek istemiyorum, anlasana!
- Ne halin varsa gör!

  1. Uyarı, seslenme ve hitap bildiren sözlerden sonra ünlem işareti kullanılmaktadır.

- Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz, İleri!
Yukarıdaki cümlede "ordular" sözcüğü seslenme bildirmektedir. Bu sebeple ünlem kullanılmıştır. Ayrıca kendisinden sonra büyük harfle başlanmıştır. Daha sonra emir ifade eden, heyecan bildiren bir cümle kurulmuştur. Bu noktada da ünlem kullanılır.
- Anneciğim, seni seviyorum!
Yukarıdaki cümlede "anneciğim" sözcüğü seslenme ifadesidir. Ancak kendisinden sonra ünlem değil, virgül tercih edilmiştir. Bu sebeple ünlem cümle sonunda kullanılmıştır.

  1. Alay, iğneleme, kinayeli cümlelerde ünlem işareti kullanılır.

-Aramızda en akıllı (!) kişi senmişsin.
- Ne kadar da düşüncelisin (!)
- Aferin (!)

  1. Bre, hey, vay canına, oh gibi duyguları bildiren ifadelerden sonra veya bu ifadelerin geçtiği cümlelerin sonuna eklenmektedir.

- Vay canına! Çok başarılı bir tablo olmuş.
- Hey, sana diyorum!
- Oh! Sonunda güzel haberi aldık.
Cümlelerde ünlem bildiren ifadelerden sonra virgül kullanılırsa ünlem cümlenin sonuna eklenmektedir. Ancak virgülden sonra büyük harfle devam edilmek zorundadır.


Devami...